SAFEVİ DEVLETİ

İsmini Safevi tarikatı şeyhi Şeyh Safiyeddin'den almış ve İran'da kurulmuştur. Akkoyunlularla iyi ilişkiler kurmuşlardır. Daha sonraları devletin başına geçen Şeyh Cüneyt döneminde şii kimliği kazanmıştır. Bir Safevi Devleti kurmak isteyen Şeyh Cüneyd bu amacını gerçekleştirememiş, yerine geçen oğlu Haydar, babasının kaldığı yerden devam etmiştir. Haydar, Şirvan hükümdarı Ferruh Yaser üzerine yürümüş ve çarpışmada ölmüştür. Bunun üzerine aralarında Şah İsmail'in de bulunduğu aile, Sultan Yakup tarafından hapsedilmiş, Sultan Yakup'un ölümünden sonra serbest bırakılmışlardır.

Akkoyunlu hükümdarı Sultan Rüstem'in ölmesi üzerine çıkan saltanat kavgalarından yararlanan Şah İsmail, birçok Türk oymağını çevresinde toplayarak Arran ile Şirvan'ı ele geçirmiş, Azerbaycan üzerine yürümüş ve Tebriz'e dönerek kendisini Şah ilan etmiş, böylelikle Safevi Devleti kurulmuştur.

Şah İsmail'in, yönetimde sünnilere karşı uyguladığı baskı ve Anadolu'da yürüttüğü propaganda hareketleri yüzünden Osmanlılarla arası açılmış, bu olaylar Çaldıran Savaşı'nın çıkmasına neden olmuştur. Şah İsmail'in 1524' de ölmesi üzerine yerine oğlu Şah I. Tahmasp geçmiştir. Kanuni Sultan Süleyman İran, Irak ve Azerbaycan üzerine birçok seferler yapmış, Bağdat ve Tebrfiz'i ele geçirmiştir. Şah Tahmasp'ın girişimleriyle iki devlet arasında Amasya antlaşmasının yapılmasıyla ilişkiler düzelmiştir.

Safevi Devleti'ni çok güçlü bir duruma getiren Şah Tahmasp'ın ölümünden sonra oğulları Haydar Mirza ile İsmail Mirza arasında taht kavgası başlamış ve II. İsmail olarak anılan Şah İsmail kardeşini öldürtmüştür. Kötü ve baskıcı yönetimi nedeniyle halkın nefretini kazanan Şah İsmail 1577 yılında zehirletilerek öldürülmüştür. Ölümünden sonra Osmanlılar İran'a savaş açmışlar, Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Tiflis, Şirvan ve çevresini ele geçirmiş ve Özdemiroğlu Osman Paşa Tebriz'i almıştır.

1587 yılında tahta çıkan Şah Abbas Osmanlılarla savaşmış, bu sırada çıkan iç karışıklıklarla uğraşmak zorunda kalmıştır. Bu nedenle İstanbul'a bir sefaret heyeti göndererek Osmanlılarla barış yapmış, yapılan barıştan sonra karışıklıkları bastırarak, güçlü bir ordu kurmuştur. Daha sonraları Osmanlılara karşı harekete geçen Şah Abbas, Osmanlıların elinde bulunan topraklarını ve Basra Körfezi'nin ağzındaki adaları Portekizlilerin elinden almıştır. 1628 yılında ölen ve 42 yıl saltanat süren Şah Abbas'dan sonra yerine torunu Şah Mirza (Şah I. Safi adıyla) geçmiştir. Bu dönemde Osmanlı padişahı IV. Murad Revan ve Bağdat'ı almıştır.